Mai 5, 2017 – 9 Iyyar 5777
Jiddisch, bitte!
Ein Interview mit Niels Hölmer

Von Jerome Lombard

Niels, vu un ven bistu geboyrn gevorn?

Ikh bin geboyrn gevorn dem 14-tn oygust 1989 in Berlin. Mayne kindishe yorn hob ikh farbrakht in Kreuzberg, in a gas vos gefint zikh teykef bay a kanal. Kreuzberg iz shoyn demolt geven a shkheyneshaft mit a sakh mentshn fun ale lender. In mayn kinder-gortn hot men oftmol geredt farshidene sprakhn. Tsum badoyern nisht keyn Yiddish.

Is yidish deyn mame loshn?

Neyn. Ikh hob ongehoybn zikh tsu lernen yidish mit veynike yorn tsurik, dank a profesorin mayne. Vi a bokher fun akhtsen yor bin ikh avek fun Berlin keyn Israel. Dortn hob ikh gearbet vi a frayviliker un zikh bakent mit etlekhe sheyres-hapleyte. Dos zaynen geven zeyer rirevdike bagegenishn. Ikh bin geven shtork baayndrukt fun aza koyekh nafshi un zeyere freylikhkeyt. Ikh gedenk zikh bazundersh eyn (lady) voz hot nisht gekent kayn daytsh un kimat keyn english. Dos is geven dos ershte mol, az ikh hob gedarft ren yidish. In mayn universitet hob ikh dan bashlosn zikh tsu lernen yidishe sprakh, geshikhte, kultur un literatur.

Vos arbetstu?

Ikh arbet vi an akademisher asistent bay der fundatsye Topographie des Terrors, a groys institutsye in mitn Berlin, vos dokumentirt di retsikhishe melukheshaft fun Natsi-Daytshland. Shpetsiel arbet ikh baym opteyl in Berlin-Schöneweide vos forsht oys di getsvungene arbet. Mir hobn do an arkhiv, a biblyotek, tsenter far bildung un tsvey oysshtelungn. Eyne vegn arbet unter di natsi melukheshaft bekhlal und eyne vegn di italienishe plenikes.

Vos is geven deyn ersht yidish bukh?

Ikh meyn dos ershte bukh vos ikh hob geleynt ingantsn oyf yidish iz geven Yisroel Rabons Di Gas. Ikh hob dos bukh zeyer lib tsulib Rabons bildlekhe sprakh. Er hot a groys yekhoyles tsu bashraybn ales azoy az der leyener maynt me gefint zikh inmitn fun der mayse. Di Gas iz a zeyer gut bukh far ale vos viln farstheyn mer vegn yidishn lebn in di tsvantsiker yorn in Lodzh.

Redn a sakh mentshn in Isroel yidish in di hayntike zeytn?

Me iz meshayer az biz tsu a fertl milyon mentshn in Isroel kenen Yidish redn. Andere kheshboynes vayzn oys az es zaynen veniker vos redn yidish in der heym. Di merheyt fun di voz redn yidish vi togteglekh shprakh zaynen frume Yidn, ober s‘iz nisht poshet tsu barekhn akurate tsoln. Ikh meyn, andersht vi me hot lange gehaltn, yidish iz haynt a vaksndike sprakh, oykh in Isroel. Lebn di voz redn yidish fun der heym hot me mer un mer yunge yidish-redners voz lernen zikh yidish in der universitet oder in sprakhkursn.

Yidish is di sprakh fun yidn in a sakh lender. Yidish varaynikt yidn fun alle lender. Aber far vos is yidish nisht gevorn di ofitsiele sprakh fun Medinat-Isroel?

Dos iz a komplitsirt inyen. Avade es zayenen do geven a sakh shtimen vos hobn gefodert as yidish darf zayn di ofitsiele sprakh fun der nayer medine. Dos zaynen geven shpetsiel frume yidn un oykh sheyres-hapleyte vos hobn geredt yidish in der alter heym. Yidish is geven di sprakh vos di merhayt fun ale yidn hot geredt eyder 1948, di sprakh fun di yidishe masn. Ober tsurikgeredt a sakh veltlekhe yidn, tsiyenistn un der alter yishev (di vos zaynen geboyren gevorn in palestine) hobn gekemft far loshn-koydesh vi di ofitsiele sprakh fun medinat-Israel. Me hot gehaltn as yidish volt geven di sprakh fun fargangenhayt, fun shvakhkayt un funem khurbn. Bazundersh di tsiyenistn hobn gevolt shafn a nayen mentsh, vos iz in gantsn nisht gehert tsu di fargangene tsaytn fun goles ober darf zayn shtark un kenferish azoy vi di yidn geboyrem in der toyre.

Vu leben s‘rov geboyrene redners fun yidish?

S‘rov geboyrene redners fun yidish leben in der hayntiker tsayt in di tsenter fun frumer yidishkayt. Ober es zaynen faran oykh mer un mer veltlekhe, shpetsiel yunge, mentshn vos lernen zikh yidish. Tsum erev funem khurbn es zaynen do geven arum elf milyon mentshn vos hobn geredt yidish oyf der gantser velt. Haynt lebt s‘rov fun di vos redn yidish vi a mame-loshn in Israel un di Fareynikte Shtotn. Ober es zaynen faran yidish redners kimat oyf der gantser velt. Keners fun yidishe sprakh un cultur zaynen mesahyer az mer vi a milyon mentshn redn haynt yidish. Me ken hofn az es veln zayn afile mer in der tsukunft.

Komplett zu lesen in der Druck- oder Onlineausgabe der Zeitung. Sie können die Zeitung „Jüdische Rundschau“ hier für 39 Euro im Papierform abonnieren oder hier ein Onlinezugang zu den 12 Ausgaben für 33 Euro kaufen.


Sie können auch diesen Artikel komplett lesen, wenn Sie die aktuelle Ausgabe der "Jüdischen Rundschau" hier online mit der Lieferung direkt an Sie per Post bestellen oder jetzt online für 3 Euro statt 3,70 Euro am Kiosk kaufen.

Brief an die Redaktion schreiben

Soziale Netzwerke